'Doordat ik OTS en voogdijmaatregelen uitvoer, zijn mensen nooit blij als ze met mij te maken krijgen. Ik spreek dat in een eerste gesprek hardop uit: “We zitten in een moeilijke situatie. Hoe gaan we ervoor zorgen dat we zo goed mogelijk aan onze gezamenlijke opdracht kunnen werken?” Mensen denken allemaal dat wij binnenkomen om de kinderen weg te halen, het is belangrijk dat ze weten dat je ze komt helpen.'

Relatie opbouwen
Om het wantrouwen weg te nemen, moet je een relatie opbouwen met cliënten, stelt Marijke. 'En dat kost tijd. Het houdt in dat je op de bank gaat zitten en een gesprek voert, belangstelling toont, veel koffiedrinkt, vaak belt en soms op onmogelijke momenten appjes beantwoordt. Kortom, om een relatie op te bouwen moet je heel erg beschikbaar en geduldig zijn. We krijgen de tijd voor het opbouwen van een relatie in ons werk vaak niet. Maar ik néém die tijd, anders kan ik mijn werk niet doen.'

Als de verhoudingen goed zijn, neemt de kans op agressie af, vindt ze: 'Ga niet als je amper binnen bent in een gezin vertellen wat er allemaal moet gebeuren en wat er niet deugt. Probeer niet te snel te handelen. Je kunt veel meer tegen mensen zeggen als je ze beter kent en zult dus automatisch minder met agressie te maken krijgen. Bovendien kun je mensen die toch agressief of boos worden beter inschatten als je een relatie met ze hebt opgebouwd en kun je beter reageren op hun gedrag. “Je gaat nu tegen me tekeer maar ik weet dat dat een bui is”.'

Begrip
Marijke verdiept zich om dezelfde redenen ook in iemands verleden: 'Bij 99 van de 100 keer gaat het om mensen die zelf uit een gezin komen waar het niet jofel was, ze hebben geen ander referentiekader. Het is soms moeilijk om achter geschreeuw en agressie nog een mens te zien, maar het helpt als je probeert te achterhalen waar iemands pijn en verdriet zit. Dan kun je bepaald gedrag ook beter plaatsen, er beter mee omgaan. Je snapt dan dat iemand door zijn of haar verleden op een bepaalde manier reageert.'

'Mensen vertellen altijd wel wat over het gezin waar ze uitkomen. Bijvoorbeeld dat ze vroeger ook geslagen zijn. Zulke gesprekken helpen mij heel erg om meer begrip te hebben en milder te worden. Mijn eigen gedrag wordt dus ook anders.' Begrip is overigens niet hetzelfde als medelijden, vindt ze: 'Als je medelijden hebt, kun je je werk niet doen. En agressie keur ik, ondanks dat ik begrip heb, ook nooit goed.'

Vertrouwen
Naast een goede relatie en begrip, benadrukt Marijke het belang van vertrouwen en doorzettingsvermogen: 'Ik heb ervaren dat mensen bijna altijd kunnen veranderen, hoe dramatisch een situatie ook is. Bij een casuïstiekbespreking hoor ik collega’s wel eens zeggen: “Ik zie na drie maanden nog steeds geen verbetering.” Ik zeg dan altijd: “Probeer het nog maar eens drie maanden”. Processen in een gezin kunnen kantelen, maar ook hier spelen de factoren tijd en geduld weer een belangrijke rol. Als mensen al dertig jaar bepaald gedrag vertonen, hebben ze dat niet morgen afgeleerd. Maar er komt een moment dat ze ervaren dat het bijvoorbeeld niet normaal is om zo te schreeuwen waar de kinderen bij zijn, al duurt dat soms een jaar of langer.'

'Ik probeer cliënten altijd de kans te geven om zelf te leren en te struikelen. Ik zet al mijn middelen en creativiteit in en denk altijd na over de vraag: Wat heb ik nog niet geprobeerd? Wat vandaag niet lukt, kan morgen misschien wel. Ik heb veel mensen tot fantastische resultaten zien komen. En nee, het lukt niet altijd. Binnen onze organisatie komen we veel bij mensen met een verstandelijke beperking en psychiatrische problematiek over de vloer. Het is soms moeilijk om met hen een redelijk gesprek te voeren. Dan kun je al je gesprekstechnieken inzetten, maar als iemand ‘losgaat’ hebben die weinig effect. Gisteren ben ik ook nog uitgescholden door iemand met psychiatrische klachten. Op zo’n moment beëindig ik het gesprek. Scheldpartijen en bedreigingen moeten we niet normaal vinden. Ik geef mensen echter wel de kans om zich te herstellen. Ik blijf met ze in contact.'

Ook interessant

• Bekijk onze aanpak voor het thema 'Agressievrij werken'
• Lees nog meer inspirerende verhalen en voorbeelden uit de praktijk
• Ga aan de slag met onze handige tips en tools over dit thema